سازهاي زهياعضاي اصلي خانواده زهي ها، از راست به چپ: 1- ويولون 2- ويولا(آلتو) 3- ويولونسل 4- کُنترباسويولون، ويولا (آلتو)، ويلونسل و کُنترباس (که گاه به اختصار باس نيز ناميده مي شود) گروه سازهاي زهي ارکستر سنفونيک را تشکيل مي دهند. رنگ صوتيِ اين سازها مانند اندازه و وسعت صوتيِ آنها با يکديگر تفاوت دارد؛ ويولون، کوچکترين ساز اين گروه و داري زيرترين گستره صوتي در اين خانواده است؛ کُنترباس بزرگ ترين ساز اين گروه است و بم ترين گستره صوتي را دارد. در موسيقي سنفونيک، زهي ها به طور معمول با آرشه، چوبي اندک خميده که رشته هاي موي اسب در طول آن محکم کشيده شده، نواخته مي شوند. زهي هاي ارکستر سنفونيک با زخمه زدن بر سيم ها نيز نوخته مي شوند.زهي ها در ميان تمام گروهاي سازي، داراي بيشترين تنوع صوتي و پهناورترين گسترۀ بياني هستند. رنگهاي صوتيِ آنها گوناگون، وسعت هاي صوتي شان بزرگ و توانايي هاي ديناميکي آن ها بسيار فراوان است. نوازندگان زهي مي توانند صداهائي درخشان و چالاک يا کندآهنگ و لرزان ايجاد کنند؛ آن ها قادرند به ظرافت و لطافت يک آوازخوان، صداها را مهار کنند. نقش سازهاي زهي در آثار ارکستري بيش از هر گروه ديگري از سازهاست. نواي سازهاي چهارگانه زهي، حتي با وجود رنگهاي صوتي متفاوت، به زيبايي در هم مي آميزد. در اين مرحله، مطالعه ساختمان زهي ها و شيوه ايجاد صدا در آنها سودمند است؛ ويولون مي تواند معرف تمام خانواده زهي ها باشد. بدنه چوبي و توخالي ويولون، چهار رشته از جنس زه يا سيم را برخود نگه مي دارد. سيمها که در طول ساز کشيده و محکم شده اند در يک انتها به دنباله سيم گير وصل شده، سپس از روي يک پل (خرک) چوبي گذشته و در انتهاي ديگر محکم به دور گوشي هاي قابل تنظيم از جنس چوب پيچيده شده اند. پل، سيمها را به فاصله اي اندک از دسته ساز چنان نگه مي دارد که بتوانند آزادانه نوسان کنند و نيز نوسالن سيمها را به بدنه، جايي که نوسانها در آن تقويت مي شوند و رنگ مي يابند، منقل مي کند. هر سيم با سفت يا شل کردن يک گوشي با صدائي متفاوت از ديگري کوک مي شود. (هر چه سيم کشيده تر باشد، صدا زير تر است.) نوازنده، آرشه را با دست راست بر سيم ها مي کشد و آن ها را به نوسان در مي آورد. سرعت کشيدن آرشه و ميزان فشار آن بر سيم، شدت صدا (ديناميک) و رنگ آن را اتعيين مي کند. زير و بم صدا ها توسط دست چپ تعيين مي شود؛ نوازنده با فشردن نقاط مختلف سيم بر دسته ساز، طول قسمت نوسان کنندۀ سيم را تغيير داده و به اين ترتيب زير و بم صداي حاصل را دگرگون مي کند. اين کار را انگشت گذاري مي نامند و به اين ترتيب، قسمتي از سيم که ميان انگشت و گوشي ها قرار گرفته از نوسان باز مي ماند. با اين شيوه مي توان يا هرکدام از چهار سيم ويولون گستره اي معين از صداهاي زير و بم را پديد آورد. ويولا، ويولونسل و کُنترباس ساختماني مشابه ويولون دارند و مانند ويولون نيز نواخته مي شوند. چگونه نواختن سازهاي زهي -تکنيکهاي گوناگون نواختن اين سازها- سبب جلوه هاي صوتي متنوعي است که آنها مي توانند پديد آورند. متداول ترين تکنيکها در نواختن زهي ها عبارتند از :پيتسيکاتو (Pizzicato) يا زخمه زدن بر سيم: نوازنده در اين شيوه اغلب با يکي از انگشتهاي دست راست بر سيم ها زخمه مي زنند. در موسيقي جاز، کنترباس بيشتر به صورت پيتسيکاتو بکار گرفته مي شود. دوبل نت (Stop): نوازنده با کشيدن آرشه بر دو سيم مي تواند دو نت را همزمان به صدا در آورد. با چرخش سريع آرشه بر سه يا چها سيم نيز مي توان سه يا چهار نت کم و بيش -و نه بطور دقيق- همزمان را نواخت.ويبراتو (Vibrato): نوازنده با لمس و نگه داشتن سيم و لرزاندن محل لمس با دست چپ، صدايي لرزان و بيانگر ايجاد مي کند. که اين سبب تغيير هاي جرئي در زير و بم صدا مي شود و آن را گرم تر و غني تر مي کند.سوردين (Mute): با قرار دادن سوردين (شبيه گيره اي کوچک) روي پل مي توان صدايي ضعيف تر يا گرفته ايجاد کرد. ترمولو (Teremolo): در اين تکنيک نوازنده با حرکتهاي ريز و تند آرشه بر سيم، صدايي را به سرعت تکرار مي کند. اين تکنيک در ديناميک قوي سبب حس تنش و اضطراب مي شود و در ديناميک ملايم، صدايي سو سو زن و لرزان ايجاد مي کند.هارمونيکها (Harmonics): با لمس ملايم نقطه هاي معيني از سيم و کشيدن آرشه، صدايي بسيار زير و سوت مانند ايجاد مي شود.گرچه ويولون، ويولا، ويولونسل و کُنترباس مشابه يکديگرند، اما مانند اعضاي يک خانوانده تفاوتهايي نيز دارند. برخي از سازهاي زهي بدون آرشه و زخمه زدن بر سيم ها نواخته مي شوند. اين سازها هارپ و گيتار هستند. هارپ، تنها ساز زخمه اي است که کاربردي گسترده در ارکستر سنفونيک يافته است.قسمتهاي مختلف يک ويولون عبارتند از:1- خرک (bridge)2- (sound hole)3- جعبه ساز (soundboard)4- دسته ساز (fingerboard)5- گوشي ها (pegs)6- (scroll) 7- دنباله سيم گير (tailpiece)g- سيم سل (G-string)d- سيم ر (D-string)a- سيم لا (A-string)e- سيم مي (E-string)بشنويد:نمونه هاي صوتي از کاست «آشنايي با سازهاي ارکستر سمفونيک» (يهودي منوهين)ويولن Violin download - 3,40 KBسوئيت شماره 3 باخويولون : سيمهاي دست باز: گامها: کِرشندو Cerscendo باخ: پرشي Sautille (کورا ازهابانِرا : سارازات): Martelle (چکشي، بوره ازپارتي تا، در سُل مينور، باخ): ترمولو Teremolo (آواز قايقرانان ولگا): کُل يي نو Collegno: دو سيمه Doubles Cord (فولکور): با سوردين (آداجيو از کنسرتو در سُل (K216)از موتسارت ): هارمونيک ها: پيتسيکاتو Pizzicato (پاگانيني): فاينال سمفوني شماره 1 از برامسآلتو Alto download - 900 KB: سيمهاي دست باز و گام: آندانته از سمفوني کنسرتانت K364 از موتسارت: فاينال کنسرتِ براندن برژوا شماره 6 ار باخويلونسل download - 1,399 KB: آلتو: سيمهاي دست باز: ويولونسل: سيمهاي دست باز و گامهاي ملودي در اکتاو بم (موومان اول سمفوني ناتمام از شوبرت): ملودي از اکتاو زير (دعوت به والتس از وبر): با سوردين (دعوت به والتس از وبر): هارمونيک ها: آندانته کنسرتو شماره 2، برامس: موومان اول از سمفوني ناتمام از شوبرتکُنترباس download - 1,051 KB: سيمهاي دست باز، هارمونيکها: پيتسيکاتو، فرانک کورُل، موسيقي جاز: اسکرتزو سنفوني 5 بتهونقطعه پرواز زنبور عسل از ريمسکي کرساکوف ( ويولنسل و پيانو) download - 833 KBقطعه مومنت موزيکال از شوبرت (اجرا با ارکستر زهي) download -798 KBقطعه Sarasate Zapateado op. 23 اجرا توسط سارا چانگ (ويولن و پيانو) download - 1,562 KBخيلي دوست داشتم چند تا اجرا از «آن سوفي ماتر» و «ايزاک پرلمن» و «يهودي منوهين» را هم داشته باشيم. اگر به دستم رسيد حتماً اضافه مي کنم.نحوه دست گرفتن کُنترباس و هارپمراجع:1- يهودي منوهين - کاست آشنايي با سازهاي ارکستر سمفونيک - ترجمه و گفتار حسن عليزاده2- راجر کي ميين - درک و دريافت موسيقي3- فرهنگ لغت مريام وبستر4- اينترنت